Ey insan! Alacaklının borçluya genişlik zamanına kadar mühlet vermesini isteyen, hatta bağışlamasının daha hayırlı olacağını bildiren Allah, öyle bir günden sakındırır ki o gün Allah’a döndürüleceklerini, sonra da herkesin dünyada kazandığı amellerin karşılığının tam olarak kendilerine verileceğini ve haksızlığa uğratılmayacaklarını bildirir.
Allah, iman edenlere hitab ederek belirli bir vadede ödemek üzere birbirlerine borçlandıkları zaman o borcu mutlaka yazmalarını ve onu da bir kâtibin aralarında adaletle yazmasını emreder. Ayrıca Allah, hiçbir kâtibin de Allah’ın ona yazmayı öğrettiği gibi ona bir şükür olarak yazmaktan kaçınmayıp hemen yazmasını buyurur. Allah, üzerinde hak bulunan borçlu kimsenin de senedini yazdırmasını ve şefkatle terbiye eden Rabbi olan Allah’dan sakınarak borcundan bir şey eksiltmeden tam olarak yazmasını bildirir. Borçlanma ahdinin nasıl olacağını bildiren Allah, buna rağmen üzerinde alacaklının hakkı bulunan borçlunun akıl noksanlığı olan veya küçük yaşta olduğundan idrak edemeyecek zayıf bir kimse olması veya senedi kendisinin yazdırmaya güç yetiremeyen bir kimse olması halinde velisinin adaletle yazdırmasını emreder. Allah, bu borçlanma ahdi olan senede erkeklerinden iki şahid de tutmalarını, fakat iki erkek olmadığı durumlarda ise razı olacakları şahidlerden bir erkek ve iki kadın olması gerektiğini bildirir. Eğer o iki kadından birisinin hatırlayamayıp şaşırması halinde diğerinin hatırlamasını haber verir. Allah, senedi yazarken ve ihtiyac olması halinde şahidlerin çağırıldıklarında kaçınmamalarını bildirir. Allah, ayrıca verilen borcun küçük veya büyük olmasına bakılmadan vadesine kadar bütün ayrıntıların yazılmasını bunun ise Allah katında daha adaletli, diğer şahidlerin aldanma veya hatırlayamama ihtimaline karşın şahidlik için daha sağlam ve birbirlerinden şübhe etmemeleri için daha uygun olduğunu haber verir. Ancak aralarında peşin olarak yapılan bir ticaretin devredilmesi halinin müstesna olduğunu, o zaman onun yazılmamasında bir günah olmadığını bildirir. Allah, alış-veriş yaptıkları zaman da şahid tutmalarını, o alış-verişi yazan kâtibe ve şahide zarar verilmemesini, buna rağmen kâtib veya şahidi zarara sokmaları halinde ise bunun kendileri için bir günah olduğunu, böyle bir halden Allah’dan sakınmalarını haber verir. Allah, borçlanma ahdinin nasıl olacağını öğretmekle neyi nasıl yapmalarının gerektiğini öğrettiğini, zira Allah’ın herşeyi hakkıyla bilen olduğunu bildirir.
Allah bu hususu bize şu âyetle haber verir: “Ey îmân edenler! Belirli bir va‘deye kadar bir borç ile birbirinize borçlandığınız zaman artık onu yazın! O hâlde bir kâtib aranızda adâletle yazsın! Hem hiçbir kâtib, Allah’ın ona öğrettiği gibi yazmaktan kaçınmasın, (yazabilme ni‘metine bir şükür olarak) hemen yazsın! Üzerinde hak bulunan (borçlu olan) da (senedini) yazdırsın ve Rabbi olan Allah’dan sakınsın da ondan bir şey eksiltmesin (tam yazsın)! Buna rağmen üzerinde hak bulunan (borçlu), akıl noksanlığı olan veya zayıf (çocuk yaşta) bir kimse ise veya kendisi yazdırmaya güç yetiremiyorsa, o takdirde velîsi adâletle yazdırsın! Erkeklerinizden iki de şâhid tutun! Fakat iki erkek olmazsa, artık râzı olacağınız şâhidlerden bir erkek ve iki kadın (gerekir) ki, (kadınlardan) biri şaşırırsa, o takdirde bir diğeri hatırlatsın! Şâhidler de çağırıldıkları zaman kaçınmasınlar! Hem (o borç) küçük olsun, büyük olsun, onu va‘desine kadar yazmaktan üşenmeyin! Bu, Allah katında daha adâletli, şâhidlik için daha sağlam ve şübhe etmemeniz için daha uygundur, ancak aranızda peşin olarak kendisini devredeceğiniz bir ticâret olması müstesnâ; o zaman onu yazmamanızda size bir günah yoktur. Alış-veriş yaptığınız zaman da şâhid tutun; ne kâtibe, ne de şâhide zarar verilmesin! Buna rağmen (böyle) yaparsanız (kâtib ve şâhidi zarara sokarsanız), artık şübhesiz ki bu, sizin için bir günahtır! O hâlde Allah’dan sakının! Hem Allah size (neyi, nasıl yapmanız gerektiğini) öğretiyor. Çünki Allah, herşeyi hakkıyla bilendir. (Bakara, 282)”
Allahım, bizi ve neslimizi bildirdiğin âyetlerine hakkıyla tabi olan kullarından eyle.. Âmin..
